Trên cánh đồng lúa giảm phát thải được lắp đặt thiết bị cảm biến để giám sát mực nước, kết hợp với các thành phần khác để tính trực tiếp ra hệ số phát thải khí nhà kính. 

Đại diện IRRI đánh giá, cánh đồng giảm phát thải này đã đảm bảo các tiêu chí đề ra trong đề án 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030. Tăng chất lượng, hiệu quả và giảm phát thải khí nhà kính. 

Ở ĐBSCL có 12 tỉnh, thành phố tham gia đề án. Cần Thơ là một trong 5 địa phương thực hiện thí điểm mô hình lúa tín chỉ carbon (50-100ha/mô hình) trong vụ Hè Thu này.

Theo Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Trần Thanh Nam, thực hiện đề án 1 triệu ha lúa, Bộ đang tích cực triển khai nhiều nội dung, trong đó công bố quy trình canh tác lúa chất lượng cao và phát thải thấp được các nhà khoa học và tổ chức quốc tế công nhận.

Mới đây, Bộ NN-PTNT đã tổ chức cuộc họp nghe báo cáo đề xuất Dự án Cơ sở hạ tầng kỹ thuật hỗ trợ thực hiện đề án 1 triệu ha lúa ở ĐBSCL. Mục tiêu của dự án là thúc đẩy sản xuất gạo carbon thấp, chất lượng cao, được đo bằng các chỉ số như: tăng năng suất, tăng thu nhập của nông dân, giảm khí nhà kính, thanh toán tín dụng carbon dựa trên kết quả...

Bộ NN-PTNT dự kiến trình Chính phủ cho phép xây dựng dự án vay vốn từ Ngân hàng Thế giới (WB) để hỗ trợ thực hiện đề án theo cơ chế đặc thù. Theo dự thảo, tổng nhu vốn cầu đầu tư dự án ước khoảng gần 11.800 tỷ đồng. Trong đó, dự tính vay WB khoảng 360 triệu USD (khoảng 9.000 tỷ đồng); vốn đối ứng trong nước hơn 112 triệu USD; vốn khác 68 triệu USD. 

Ông Cao Thăng Bình - chuyên gia cao cấp của Ngân hàng Thế giới, cho biết, quan điểm của WB là giải quyết vấn đề cấp bách trước mắt nhưng đón đầu cơ hội trong tương lai.

Trước đây, khi thực hiện dự án VnSAT, vấn đề giảm phát thải đã được đề cập mặc dù chưa nhiều. Đến đề án 1 triệu ha lúa đã đặt thành một trong những mục tiêu chính. Điều này chứng tỏ Việt Nam đi trước thế giới, là quốc gia đầu tiên làm dự án này, có cơ hội đón những nguồn vốn tài trợ không hoàn lại, bởi vấn đề giảm phát thải đang được quan tâm, ông Bình nhìn nhận.

Ông cũng khẳng định, WB mong muốn Việt Nam sẽ tiên phong về giảm phát thải trong sản xuất nông nghiệp trên toàn thế giới. Do đó, WB sẽ phối hợp chặt chẽ với Bộ NN-PTNT để thực hiện các bước tiếp theo trong đề án này.

Với đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao và phát thải thấp, Thứ trưởng Trần Thanh Nam chỉ rõ, cần 237 triệu USD đầu tư vào hệ thống công trình thủy lợi nội đồng phục vụ tưới ngập khô xen kẽ; các công trình giao thông kết nối các khu sản xuất lúa cần 190 triệu USD; hệ thống logistics cho chuỗi giá trị lúa gạo cần 9 triệu USD; cần 68 triệu USD cho cơ giới hóa đồng bộ trong sản xuất lúa và các hạng mục khác.

Theo Bộ NN-PTNT, việc hình thành 1 triệu ha vùng lúa chuyên canh chất lượng cao gắn với tổ chức lại hệ thống sản xuất theo chuỗi giá trị, áp dụng các quy trình canh tác bền vững, nâng cao hiệu quả thu nhập và đời sống của người trồng lúa, đảm bảo an ninh lương thực; nâng cao chất lượng, uy tín sản phẩm gạo Việt Nam và hướng tới một ngành hàng lúa gạo minh bạch, trách nhiệm và bền vững. Đặc biệt, các biện pháp canh tác bền vững sẽ góp phần giảm thải carbon trước những thách thức về biến đổi khí hậu đang diễn ra trên toàn cầu.

Từ năm 2024 bắt đầu triển khai trên diện tích 180.000ha. Đến năm 2025 sẽ triển khai mở rộng và đạt từ 300.000-500.000ha. Ở giai đoạn 2026-2030, mỗi năm tăng thêm 100 ngàn ha để đạt 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp ở ĐBSCL.

Ông Lê Thanh Tùng - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT) - tính toán, với diện tích 1 triệu ha theo đề án sẽ giảm khoảng 20% chi phí sản xuất, tương đương khoảng 9.500 tỷ đồng/năm. Nếu áp dụng quy trình canh tác bền vững, giá lúa bán ra có thể tăng thêm khoảng 10%, thu hơn 7.000 tỷ đồng/năm.

Như vậy, ngành lúa có thêm 16.000 tỷ đồng/năm, tương đương 500 triệu USD. Đó là chưa kể các yếu tố tăng thêm về giá trị trong quá trình xây dựng thương hiệu gạo giảm phát thải.

Điều đáng nói, nông dân không chỉ thu được gạo mà còn có cơ hội bán tín chỉ carbon thông qua sản xuất lúa chất lượng cao giảm phát thải, góp phần thực hiện cam kết của Việt Nam đạt mức phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050.

Ngân hàng Thế giới đã cam kết mua tín chỉ carbon ở mức 10 USD/tấn. Tính ra, 1ha lúa có thể thu về 100 USD từ việc bán tín chỉ carbon. Với vùng chuyên canh lúa chất lượng cao 1 triệu ha ở ĐBSCL khi hình thành có thể giảm 10 triệu tấn carbon, thu về khoảng 100 triệu USD/năm, Thứ trưởng Nam cho hay.